Projekt Między Krakowem a Jerozolimą składa się z cyklu darmowych lekcji skierowanych do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. W naszych lekcjach staramy się zwracać uwagę na te zagadnienia, które nie są poruszane w obowiązującej edukacji szkolnej. Dzięki tym spotkaniom pomagamy młodzieży zrozumieć kulturę żydowską oraz przełamać stereotypy i uprzedzenia. Działamy nie tylko na terenie Krakowa, więc jeśli są Państwo zainteresowani warsztatami w swojej miejscowości, istnieje taka możliwość po wcześniejszym konsultacji.
Lekcje można zamawiać jako bloki tematyczne (np. dotyczące Holokaustu lub historii krakowskich Żydów), ale także jako pojedyncze zajęcia.
Wprowadzenie do judaizmu
Judaizm to jedna z trzech największych religii monoteistycznych świata, której wyznawcami są Żydzi, i z której wywodzi się chrześcijaństwo. Niestety na tych trzech informacjach najczęściej kończy się wiedza większości z nas na temat judaizmu. Dlatego też celem niniejszej lekcji jest przede wszystkim zapoznanie młodzieży z genezą i głównymi założeniami judaizmu. Oprócz ukazania głównych świąt, obrzędów religijnych i „atrybutów” religijnego Żyda, zarysowany zostanie również problem różnic występujących w nurtach judaizmu. Dzięki wykorzystaniu różnych metod nauczania (takich jak: pogadanka, „burza mózgów”, praca w grupach) uczniowie zostają maksymalnie zaangażowani w przebieg zajęć, posiadając tym samym swobodną przestrzeń do zadawania najbardziej intrygujących ich pytań.
Żydzi – historia pomijana
O Holokauście i zagładzie Żydów okresie II wojny światowej słyszeli wszyscy, być może również komuś obiło się uszy, że Kazimierz Wielki nadawał Żydom przywileje. Co jednak było wcześniej? W jaki sposób Żydzi pojawili się na terenie Europy i Polski, na jakich prawach funkcjonowali we wrogim im, chrześcijańskim społeczeństwie? Czy zajmowali się tym samym, co cała reszta Europy? Jak byli postrzegani? Większość z tych pytań niestety pozostaje bez odpowiedzi w ramach nauczania historii w szkołach, a trzeba zdawać sobie sprawę, że społeczność żydowska, począwszy od średniowiecza, stanowiła stały i ważny element europejskiego społeczeństwa, zaś szczególną pozycję Żydzi osiągnęli w Rzeczypospolitej. W ramach tej lekcji chcemy przybliżyć uczniom tę właśnie pomijaną historię narodu żydowskiego w Europie i na ziemiach polskich.
Antysemityzm: od niechęci do nienawiści
Problem antysemityzmu wciąż budzi wiele emocji. Być może większość nauczycieli nie spotyka się na co dzień z antysemickimi uwagami i uprzedzeniami, ale mając jednak na uwadze długą historię tego zjawiska, a zwłaszcza jego brzemienne dla Europy skutki, jesteśmy przekonani, że temat ten zasługuje na szczególną uwagę w procesie kształcenia. Problem antysemityzmu pojawia się regularnie w mediach, zarówno w Polsce, jak i w świecie. Sytuacja polityczna w Izraelu powoduje, że antyżydowskie komentarze przestają być rzadkością i coraz częściej mają charakter antysemicki. W Europie antyżydowskie slogany są skandowane nie tylko podczas demonstracji przeciwko polityce Izraela. Zdarza się także, że Żydzi są napastowani na ulicach, przeprowadza się też ataki na synagogi i inne żydowskie budynki. W związku z tego rodzaju ekscesami mówi się często o młodzieży muzułmańskiej, która jest w większości nastawiona antyżydowsko. Jednak antysemickie wypowiedzi nie są wyłącznie domeną określonych grup etnicznych czy młodych ludzi. Przecież graffiti przedstawiające swastykę można spotkać wszędzie, a antyżydowskie hasła słyszy się często na boisku podczas meczów piłkarskich. Opowiada się masę dowcipów o bogatych i skąpych Żydach, a inwektywy w rodzaju „Żyd” czy „brudny Żyd” stale słychać w szkołach.
Podczas lekcji uczniom zostanie zaprezentowana szeroko pojęta problematyka antysemityzmu z historycznego i współczesnego punktu widzenia. Głównym celem zajęć jest uświadomienie młodym ludziom potrzeby przezwyciężenia uprzedzeń w stosunku do Żydów.
Żydowski Kraków
Lekcja ta ma na celu zapoznanie młodych ludzi z historią starej żydowskiej dzielnicy Kazimierz. Bez wychodzenia z sali lekcyjnej uczniowie będą mieli okazję odbyć wirtualny spacer po wszystkich ciekawych, nieodkrytych, a często nawet zapomnianych zakątkach tego magicznego miejsca. Młodzież pozna, zatem podstawowe pojęcia związane z obrzędowością religijną Żydów, dowie się ile synagog funkcjonuje w ich mieście i jaką rolę spełniały one kiedyś i obecnie, jacy ludzie tworzyli historię, kulturę i przestrzeń tego miejsca. Będzie to również okazja do poruszenia tematów trudnych, ale i zarazem niezwykle ważnych, w które wpisuje się cały okres II wojny światowej. Lekcja ta stanowi połączenie trzech przestrzeni czasowych: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości dzielnicy Kazimierz. W związku z tym uczniowie mają okazję poznać współczesne życie żydowskie: działalność JCC Krakow, Muzeum Galicja, Centrum Kultury Żydowskiej oraz wydarzenia, z którego słynie to miejsce każdego lata, czyli Festiwalu Kultury Żydowskiej. Przed uczniami otwiera się ciekawość poznania tego miejsca osobiście, docenienia jego walorów kulturowych i korzyści płynących z jego prawidłowego funkcjonowania dla miasta i całej społeczności Krakowa. Ponadto młodzież zdobywa bezcenną wiedzę na temat lokalnej historii, którą zapewne będzie miała okazję wykorzystać w przyszłości.
Holokaust – od idei do zbrodni
Holokaust, czyli Zagłada prawie 6 milionów Żydów w czasie II wojny światowej, jest zjawiskiem bezprecedensowym w dziejach narodu żydowskiego i historii świata. W trakcie lekcji przedstawiany jest krótki rys historyczny Zagłady – od narodzin antysemityzmu w XIX wieku, aż po ludobójstwo dokonane na Żydach w latach 1939 – 1945. Kładziemy duży nacisk na lokalną historię Zagłady Żydów krakowskich (funkcjonowanie getta oraz obozu KL „Płaszów”). W trakcie zajęć prezentowane są fragmenty filmów oraz archiwalne zdjęcia.
Holokaust w popkulturze
Na temat Holocaustu powiedziano i napisano już wiele. Z tematyką Zagłady próbuje zmierzyć się nie tylko historia, ale i sztuka. Dlatego też ta lekcja dotycząca Szoa prezentuje ogólną tendencje do zmian w przedstawianiu Zagłady w sztuce, literaturze i filmie. W trakcie lekcji pokazywane są wybrane wydawnictwa (ze szczególnym uwzględnieniem komiksów) oraz najbardziej kontrowersyjne prace artystyczne nawiązujące do Holokaustu. Na zajęciach prezentowane są także kwestie komercjalizacji miejsc pamięci oraz wykorzystywania haseł i symboliki związanej z Zagładą w reklamie.
Żydzi w okupowanym Krakowie: 1939-1945
Bardzo często mówi się o getcie warszawskim i powstaniu, jakie wybuchło tam w 1943 roku. Jednak kiedy zapytać o to, kim był Tadeusz Pankiewicz i gdzie w Krakowie znajdowało się getto, okazuje się, iż nasza wiedza (również w Krakowie) jest znikoma. Dlatego postanowiliśmy stworzyć lekcję, która skupia się właśnie na losach żydowskich mieszkańców Krakowa w czasie okupacji niemieckiej. Uczniowie w trakcie zajęć dowiedzą się czym było Generalne Gubernatorstwo; gdzie dokładnie znajdowało się getto i czemu nie było na Kazimierzu; jak wyglądało funkcjonowanie KL „Płaszów” i do którego obozu zagłady trafili krakowscy Żydzi. Na lekcji prezentowane są również najważniejsze postaci i instytucje związane z żydowskim życiem w Krakowie w czasie wojny.
Marzec ’68 a exodus polskich Żydów
Marzec ’68 był wydarzeniem, na które złożyło się kilka zjawisk. Za najważniejszy nurt wciąż uważa się protesty studentów na uniwersytetach, które nastąpiły po zdjęciu z afisza „Dziadów” w reż. Kazimierza Dejmka. Pamiętać trzeba jednak, że Marzec to również państwowa kampania antysyjonistyczna, która przybrała stricte antysemicki charakter. Jej wynikiem był exodus tysięcy polskich obywateli żydowskiego pochodzenia. Lekcja skupia się właśnie na tym antysyjonistycznym wątku Marca, pokazując zarówno jego przyczyny, jak i skutki.
Współczesne życie żydowskie w Polsce
Nasze wyobrażenie o Żydach w Polsce często ogranicza się do pięciu lat II wojny światowej i głównie z tym kojarzymy tę społeczność. Zapominamy o tysiącletniej ich obecności w Polsce, ale także nie jesteśmy świadomi tego, że wciąż w Polsce mieszkają i rozwijają tutaj swoją kulturę i religię. Ta lekcja ma przybliżyć dzieje Żydów w Polsce po II wojnie światowej oraz opowiedzieć o tym, jak odradza się powoli żydowskie życie w naszym kraju. Prezentowane są postaci rabinów pracujących w Polsce, ale także najważniejsze instytucje oraz organizacje. Jeśli jesteście ciekawi tego, co słychać dzisiaj u społeczności żydowskiej w Polsce, to ta lekcja jest właśnie po to, aby na te pytanie odpowiedzieć.
Fenomen Izraela
W poł. XX w., po prawie dwóch tysiącach lat diaspory, naród żydowski powrócił do Ziemi Obiecanej. Już sam fakt utworzenia państwa Izrael po tak długim czasie można określić mianem fenomenu. Niniejsza lekcja nie skupia się wyłącznie na wydarzeniach historycznych, ale ukazuje więcej fenomenów współczesnego Izraela: religijny, kulturowy, językowy czy etniczny. Pod pojęciem Izraelczyka kryć się może bowiem zarówno pobożny chasyd z dzielnicy Mea Szearim, który posługuje się językiem jidysz, Żyd z Etiopii, który modli się w języku geez, żołnierz Izraelskich Sił Obronnych (IDF) mówiący wyłącznie po hebrajsku, a nawet Arab.
Rola kobiety w judaizmie
Co to jest mechica? Na czym polega chala czy nidda? Jak wygląda hadlaka? Czy kobieta może studiować Torę? Czy ma obowiązek uczęszczać do synagogi? Kiedy odbywa się uroczystość Simchat bat? Kto praktykuje Bat micwę? Kim jest aguna?
Jak wyglądają zaręczyny i ślub w tradycji żydowskiej?
Na lekcji „Rola kobiety w judaizmie” usłyszymy o tych i wielu innych ciekawych rzeczach.
Dowiemy się jakie obowiązki i przywileje ma kobieta w judaizmie.
Porozmawiamy o tym jak wygląda rola kobiety w judaizmie ortodoksyjnym a jak w reformowanym.
Wiedza zostanie przekazana z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, zdjęć oraz fragmentów filmów i utworów muzycznych.
Izrael i jego mieszkańcy
Izrael jest krajem bezsprzecznie wyjątkowym. Z jednej strony mocno zlaicyzowanym jak Tel Awiw, a z drugiej religijny jak jerozolimskie dzielnice ultraortodoksów. Tradycja przeplata się tu z nowoczesnością. Mnogość religii i grup etnicznych na tak małym skrawku ziemi sprawia, że o Izraelu można mówić dużo i na pewno nie nudno.
Edukatorka chce opowiedzieć o Izraelu pełnym kontrastów poprzez rozwiewanie utartych stereotypów.
Żydowski cykl życia
Zajęcia służą poszerzeniu wiedzy na temat judaizmu i kultury żydowskiej. Zapoznają ze zwyczajami związanymi z cyklem życia: narodzinami, dorastaniem, małżeństwem i śmiercią. Umiejscawiają owe zwyczaje w tradycji biblijnej i pokazują współczesne sposoby ich kultywowania. Warsztaty uświadamiają wpływ religii na życie codzienne Żydów w Izraelu i diasporze. Pomagają odnaleźć w dzisiejszym Krakowie ślady życia żydowskiego, zarówno przedwojennego jak i odradzającego się obecnie.
Święta żydowskie: tradycja i współczesność
Święta, zarówno religijne, jak i świeckie są dla każdej społeczności czasem szczególnym. To dni, w których tradycja łączy się ze współczesnością. Upamiętniane są momenty wyjątkowej chwały albo wielkiego smutku, kultywuje się dawne obyczaje i wprowadza nowe. Dla żydowskiej diaspory obchodzenie świąt było przez wieki sposobem na poczucie się częścią duchowej wspólnoty Ludu Księgi, a dzisiejszym Izraelczykom pozwala umocnić narodową tożsamość. Celem lekcji jest zapoznanie młodzieży z barwną żydowską obyczajowością którą dzięki licznym źródłom można pokazać w sposób bardzo obrazowy. Edukatorka chce skłonić uczniów do namysłu nad rolą świąt w kształtowaniu się tożsamości i duchowości każdego człowieka.
Koordynatorka projektu
Małgorzata Kucharska
e-mail: malgorzata.kucharska@mifgash.org.pl
tel. +48 509 845 105
